cách lập ý của bài văn biểu cảm ngữ văn 7

CHUYÊN ĐỀ MÔN NGỮ VĂN NĂM HỌC 2017-2018

Bạn đang xem: cách lập ý của bài văn biểu cảm ngữ văn 7

HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 7 LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM

    Thực hiện nhiệm vụ năm học 2017-2018, theo kế hoạch hoạt động chuyên môn học kì II năm học 2017-2018 của tổ Ngữ văn- GDCD, chúng tôi tiến hành thảo luận chuyên đề: “ Hướng dẫn học sinh lớp 7 làm bài văn biểu cảm”.

I.Thực trạng tình hình:

Môn ngữ văn trong nhà trường bậc THCS chia làm ba phân môn: Văn bản, tiếng Việt, Tập làm văn. Trong thực tế dạy và học, phân môn Tập làm văn là phân môn khó dạy nhất. Chương trình Ngữ văn lớp 7 dành thời gian nhiều cho việc rèn kĩ năng viết bài văn biểu cảm cho học sinh. Để làm được bài văn biểu cảm đòi hỏi mỗi người phải tự cảm thấy mình qua những ấn tượng, ý nghĩ, cảm xúc chủ quan của mình đối với thế giới nhân sinh. Văn biểu cảm thường trình bày trực tiếp cảm xúc, tâm trạng, ý nghĩ của mình đối với đối tượng cần biểu cảm. Người viết phải thể hiện chân thực, thật sự rung động để tạo nên sức mạnh truyền cảm tới người đọc. Thực tế giảng dạy cho thấy phần đông học sinh không có khả năng biểu lộ tình cảm, cảm xúc của mình mà thường là kể và tả. Các em hiểu bài, nắm được phương pháp tiến hành nhưng để tạo lập được một văn bản biểu cảm thực sự có ấn tượng lại là điều không dễ dàng. Các em thường ngại viết những câu biểu lộ tình cảm của mình. Chính vì vậy bài văn biểu cảm của các em thường khô khan, công thức, sức sáng tạo và dấu ấn cá nhân mờ nhạt. Ngôn từ trong bài văn biểu cảm thiếu sức gợi và lay động,… Nói tóm lại là chưa đáp ứng được yêu cầu biểu cảm đúng mức. Thực trạng vấn đề này ra sao? Cần phải làm gì để nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm cho học sinh? Đó là những vần đề trăn trở, muốn cùng chia sẽ với các đồng nghiệp trong chuyên đề này.

1. Thuận lợi, khó khăn:

Sau khi tiến hành thảo luận, chúng tôi thống nhất được một số thuận lợi và khó khăn trong quá trình giảng dạy như sau:

1. Thuận lợi:

- Môn Ngữ văn có tầm quan trọng trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Học tốt môn Ngữ văn sẽ tác động tích cực tới các môn học khác.

- Học sinh học có đầy đủ sách giáo khoa, được sự giảng dạy nhiệt tình của các thầy cô. Các đối tượng biểu cảm cũng thường gần gũi với học sinh.

- Có nhiều em thích học môn Ngữ văn, có khiếu viết văn, chịu khó đầu tư cho môn này.

- Trong học kì I vừa qua, ở khối 7 có nhiều em làm bài văn biểu cảm khá tốt.

2. Khó khăn:

Qua thực tế giảng dạy chương trình Ngữ văn 7, chúng tôi nhận thấy kĩ năng vận dụng các phương thức biểu đạt trong văn bản, kĩ năng viết, bộc lộ cảm xúc trong bài Tập làm văn của nhiều học sinh chưa cao. Mặc dù biểu lộ tình cảm cảm xúc là một nhu cầu thiết yếu của con người nhưng học sinh chưa biết cách bộc lộ cảm xúc của mình để khơi gợi lòng đồng cảm của người đọc. Khi hành văn, các em còn lẫn lộn, chưa phân biệt rõ ràng, rạch ròi giữa văn biểu cảm với các thể loại văn học khác. Chính vì thế, điểm các bài kiểm tra và điểm trung bình môn văn của các em còn thấp. Có nhiều em không biết viết, chỉ viết qua loa để nộp lấy lệ. Có em viết thật dài, thật cẩn thận nhưng về nội dung chưa đáp ứng được nhu cầu của bài văn biểu cảm. Đa số các em làm bài văn biểu cảm mà chưa bộc lộ được tình cảm, cảm xúc của mình; các em chỉ tập trung tả và kể về đối tượng.

III. Giải pháp thực hiện:

Trước những thuận lợi và khó khăn trên, chúng tôi cùng thảo luận và tìm ra các giải pháp để giúp học sinh lớp 7 làm tốt bài văn biểu cảm như sau:

1. Giúp các em nắm được khái niệm về văn biểu cảm

Văn biểu cảm( còn gọi là văn trữ tình) là kiểu văn bản có nội dung biểu đạt tư tưởng, tình cảm, bộc lộ tình cảm, cảm xúc người viết, thường là những ấn tượng thầm kín, sâu sắc về con người, về sự vật, về những kỉ niệm, những hồi ức khó quên trong cuộc đời mỗi con người. Vì vậy, văn biểu cảm có khả năng khêu gợi những cảm xúc chân thành ở người đọc, tạo sự đồng cảm giữa người đọc và người viết. Như vậy văn biểu cảm ra đời là để đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người khi vui, khi buồn, khi hạnh phúc hay khổ đau…bao giờ con người cũng muốn giãi bày chia sẻ. Để học sinh nhớ khái niệm một cách có cơ sở, giáo viên đưa ra các ví dụ, phân tích, hướng dẫn để các em hiểu phương thức biểu cảm trong ví dụ đó.

2. Nắm được đặc điểm văn biểu cảm, thấy được sự khác nhau với văn miêu tả và văn tự sự

Khi cung cấp nội dung này cần phân biệt để học sinh nhận rõ văn biểu cảm với các phương thức biểu đạt gần gũi như miêu tả, tự sự,…

- Văn miêu tả nhằm tái hiện lại đối tượng( người, vật, cảnh vật,…) sao cho người đọc cảm nhận được.

- Văn tự sự là phương thức kể lại chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng tạo thành một kết thúc.

- Văn biểu cảm nhằm mượn những đặc điểm, phẩm chất của đối tượng mà nói lên suy nghĩ, tình cảm của mình. Trong văn biểu cảm, người ta cũng miểu tả cảnh vật, đồ vật, con người,…nhưng chủ yếu là để bộc lộ tư tưởng, tình cảm. Chính vì vậy người ta không miêu tả một đồ vật, cảnh vật, con người ở mức cụ thể, hoàn chình; mà chỉ chọn những chi tiết nào có khả năng gợi cảm để bộc lộ cảm xúc.

3. Định hướng và hướng dẫn các em nắm vững qui trình tạo lập văn bản biểu cảm.
4. Tìm hiểu đề và tìm ý

    a1/ Tìm hiểu đề

Một đề bài thường ra dưới dạng khái quát nhằm thích hợp với tất cả đối tượng học

sinh. Do đó quá trình tìm hiểu đề như một hoạt động nhằm cá thể hóa đề bài cho từng học sinh. Kết quả của quá trình này là mỗi học sinh có một đề bài riêng mình. Phải căn cứ vào các từ ngữ và cấu trúc của đề bài để xác định nội dung tư tưởng, tình cảm mà văn bản sẽ viết cần phải hướng tới. Trong đề bài văn biểu cảm giáo viên cần định hướng cho các em tìm hiểu đề bằng cách tìm ra lời giải cho các câu hỏi sau:

Xem thêm: Tổng hợp với hơn 91 về vay mua xe toyota fortuner mới nhất

- Em định phát biểu cảm nghĩ, tình cảm về đối tượng nào? ( người nào, tác phẩm nào, loài cây nào, …)

- Em viết bài văn biểu cảm nhằm mục đích gì và viết như thế nào?

- Em viết bài văn biểu cảm cho ai đọc?

a2/  Tìm ý         

Giáo viên chỉ ra cho học sinh cách tìm ý như sau:

Tìm ý cho bài văn biểu cảm chính là tìm cảm xúc, tìm những ý nghĩ và tình cảm để diễn đạt thành nội dung của bài. Ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm muôn màu muôn vẻ. Trong các bài văn biểu cảm đều bắt nguồn từ việc quan sát cuộc sống xung quanh, từ những gì người viết đã sống và trải qua, đã tiếp xúc trong tác phẩm. Vì thế muốn tìm ý cho bài văn biểu cảm không phải cứ ngồi một chỗ mà đợi ý nghĩ, cảm xúc đến. Sau khi có một đề bài, hãy quan sát kĩ đối tượng đề bài nêu ra để từ đó cảm xúc xuất hiện. Nếu không có điều kiện quan sát trực tiếp, hãy lục lọi trong trí nhớ, trong kỉ niệm những gì mình biết về đối tượng và từ từ nhớ lại các chi tiết. Nếu các kỉ niệm trong kí ức cũng không có thì tìm cách đọc sách báo, xem phim ảnh về đối tượng để ghi nhận các chi tiết cần thiết. Đối với văn biểu cảm về tác phẩm văn học, cảm xúc và suy nghĩ về tác phẩm văn học được nảy sinh từ bản thân tác phẩm. Tìm ý trong trường hợp này chính là đọc kĩ, đọc lại nhiều lần tác phẩm, ngẫm nghĩ tìm ra vẻ đẹp, tìm ra triết lý, của nội dung, tìm ra cái mới, cái đọc đáo của các yếu tố hình thức nghệ thuật

1. Lập dàn bài:

Bố cục bài văn biểu cảm cũng bao gồm 3 phần: mở bài, thân bài, kết bài. Tuy nhiên việc sắp xếp ý để tạo thành một bố cục hoàn chỉnh phụ thuộc vào mạch cảm xúc của người viết.

- Phần mở bài nhằm giới thiệu đối tượng và cảm xúc ban đầu về đối tượng.

- Phần thân bài: Qua miêu tả, tự sự mà biểu lộ cảm xúc, ý nghĩ một cách cụ thể, chi tiết, sâu sắc.

- Phần kết bài là nhấn mạnh lại cảm nghĩ chung hoặc nâng lên thành bài học tư tưởng.

1. Diễn đạt các ý đã ghi trong bố cục thành những câu, những đoạn văn chính xác, trong sáng có mạch lạc và liên kết chặt chẽ với nhau

Đây là bước quan trọng. Trên cơ sở dàn bài đã xây dựng, người viết triển khai thành bài văn hoàn chỉnh. Viết bài văn biểu cảm là việc viết các đoạn văn và nối chúng lại với nhau, tạo thành một chỉnh thể thống nhất. Khi viết bài cần thành thạo kĩ năng hành văn, đặt câu, sử dụng từ, chọn giọng điệu, cách bộc lộ cảm xúc phù hợp. Khi viết bài, các đoạn trong bài văn đều biểu cảm cần chú ý đến lôgic phát triền của cảm xúc, của tình cảm. Theo lôgic này, mỗi đoạn trong bài đều phải hướng vào làm nổi rõ cảm xúc chính, tình cảm chính. Trong quá trình diễn đạt phải biết kết hợp các phương thức khác như miêu tả, tự sự,…Đồng thời phải biết sử dụng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc như: so sánh, nhân hóa, điệp ngữ,…Câu văn có sự biến hóa linh hoạt( các kiểu câu) và lời văn phải có cảm xúc với vốn từ ngữ giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm.

1. Kiểm tra lại văn bản vừa tạo lập có đạt các yêu cầu đã nêu ở trên chưa và cần sửa chữa gì không?

Đa số học sinh khi làm bài không biết cách phân bố thời gian hợp lý nên viết xong là nộp bài, thậm chí hết thời gian nhưng vẫn chưa làm xong bài. Do đó, khâu tự sửa bài sau khi viết không được coi trọng. Giáo viên cần nhắc nhở các em chú trọng hơn việc sửa bài trước khi nộp. Ngoài việc kiểm tra cách diễn đạt, sửa lỗi cần phải kiểm tra lại xem văn bản đã toát lên tư tưởng, tình cảm chính chưa hoặc đã tạo sự xúc động cho người đọc chưa.

4. Hướng dẫn học sinh các cách lập ý cho bài văn biểu cảm
5. Liên hệ hiện tại với tương lai

Là hình thức dùng trí tưởng tượng để liên tưởng tới tương lai, mượn hình ảnh tương lai để khơi gợi cảm xúc về đối tượng biểu cảm trong hiện tại. Cách biểu cảm này tạo mối liên hệ với tương lai.

1. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại

Là hình thức liên tưởng tới những kí ức trong quá khứ, gợi sống lại những kỉ niệm, từ đó suy nghĩ về hiện tại. Đây cũng là hình thức lấy quá khứ soi cho hiện tại khiến cho cảm xúc con người trở nên sâu lắng hơn. Cách biểu cảm này sẽ tạo nên mối liên hệ gắn kết rất tự nhiên và nhuần nhuyễn giữa hiện tại và quá khứ.

1. Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn, mong ước

Là hình thức liên tưởng phong phú, từ những hình ảnh thực đang hiện hữu để đặt ra các tình huống và gửi gắm vào đó những suy nghĩ và cảm xúc về đối tượng biểu cảm cũng như những mong ước hi vọng. Cách biểu cảm này đòi hỏi người viết có trí tưởng tượng phong phú.

1. Quan sát, suy ngẫm

Là hình thức liên tưởng dựa trên sự quan sát những hình ảnh đang hiện hữu trước mắt để có những suy ngẫm về đối tượng biểu cảm. Cách này thường tạo nên những cảm xúc chân thực, sâu lắng.

5. Giúp học sinh đưa yếu tố tự sự, miêu tả vào văn bản trong quá trình biểu cảm

Muốn bày tỏ tình cảm , muốn bộc lộ cảm xúc người viết phải thông qua miêu tả và tự sự. Trong bài văn biểu cảm, tự sự và miêu tả chỉ là phương tiện, là yếu tố để qua đó người viết gửi gắm cảm xúc và ý nghĩ. Cảm xúc và ý nghĩ  là chất trữ tình của bài văn.

Thay mặt tổ Ngữ văn- GDCD

Người thực hiện

Nguyễn Thị Hoa

Xem thêm: Khám phá 75+ về land rover xe tải hay nhất